Unutulan bir gelenek “Amin Alayı”

Osmanlı Toplumunda okuma çağına gelen çocuklar, ailelerinin tercihleri doğrultusunda giydirilip kuşatılarak evden mektebe giden yol boyunca evde, bahçede ve avluda yapılacak törenlerle eğitime ilk adımlarını atmış olurlardı. Bu törenlere, “bed’-i besmele cemiyeti”, “âmin alayı” ve “besmele cemiyeti” denir. Çocuklarını okumaya ve tahsile heveslendirmek, okulun ilk gününü unutulmayacak şekilde hafızalarına kazımak, hayırlı, uğurlu ve başarılı olabilmeleri için duaya vesile olmak gibi bir takım amaçlarla yapılan bu merasimlerde okula başlayacak çocuk, o günün sabahı erkenden güzelce süslü elbiselerle giydirilir, evlerinin bahçesinde ya da kapı önlerinde dualarla törenler yapılır, yol boyunca çocuğun arkadaşları ve velilerin ve mektep yolu üzerindeki diğer çocukların da katılımlarıyla ilahiler söyleyerek topluca mektebe doğru yola çıkılır, varıldığında dualarla bir merasim daha yapılırdı.

“Bed’-i besmele” ya da “âmin alayı” denen bu merasimler, pazartesi, perşembe ya da mümkünse bir kandil gününe denk getirilirdi. Bunun için eşe dosta haber verilir, onlar da bu mutlu gün için davet edilirdi. Bu merasimlere, başta aile büyükleri, yakın dost ve akrabalar, mektebin hocası, kalfaları, hademeleri ve daha önce mektebe başlamış diğer öğrenciler katılırdı.

Manisa Mekteb-i İbtidaiyyesi.

Varlıklı Ailelerin Törenleri

Çocuğun ailesi hâli vakti yerinde ve hatırı sayılır kişilerse hoca, kalfa, ilahi okuyanların iyilerinden birkaç kişi, mahalle ileri gelenlerinden bazıları önceden gelerek evin selamlığında ağırlanan davetlilerin yanlarına alınır, burada yüksekçe bir yere konulmuş bir minderin önüne bir rahle konur, hoca mindere oturduktan sonra süslü kıyafetler giymiş çocuk huzura çıkarılır. Hocanın eli öptürülür. Hoca rahlenin önünde diz üstü oturan talebesine davetliler önünde besmele çektirir. Ardından hoca efendi çocuğa “rabbi yessir” duasının her kelimesini çocuğa pekiştirmesi için defalarca okuturdu. Daha sonra elifba cüzünün ilk sayfası çocuğa talim ettirilerek ilk ders dualarla tamamlanır ve orada bulunanlar da hep bir ağızdan “Âmîn” diye karşılık verirlerdi. Çocuğun, hocanın ve davetlilerin önünde çektiği bu besmele törenine “bed’-i besmele” (besmeleyle başlama) törenidir. Ayrıca hoca ve davetlilerle çocuklara yemek ve tatlı ikram edilip hediyeler dağıtılırdı.

Umum Halkın Âmin Alayları

Çocuk fakir bir aileye mensupsa velisi tarafından yakındaki mektebe götürülür, hocanın eli öptürülerek okuma yazma öğretmesi rica edilirdi.

Aile biraz orta halli ise çocuğa yeni elbiseler giydirilir, erkeklerin fesine, kızların saçlarına çeşitli süsler takılır, yakın akrabalarıyla birlikte okula götürülerek hocanın eli öptürülür ve derse başlatılırdı. Hocanın duasıyla birlikte çocuğun velisi tarafından, durumuna göre okuldaki diğer çocuklara birer ikişer mecidiye harçlık dağıtılır, hocaya ve okuldaki kalfaya da içinde biraz daha fazla mecidiye sarılı olan birer mendil verilirdi.

/Alıntıdır