TECSÎM SAPIKLIĞINA GÖTÜREN BEŞ TEMEL SEBEP

Cisimlere ait olan bazı özellikleri Allah Teâla’ya nispet etmeye tecsîm denir. Hanbelî mezhebinin önemli isimlerinden İbnu’l-Cevzî (r.a), mezhep içerisinde tecsîm akidesini yayan bazı isimlere reddiyeler yapmış ve kişiyi tecsîme götüren sebepleri özetle şu şekilde sıralamıştır:

1) Tecsîm bataklığına düşenler, Allah Teâlâ’ya izafe edilen her şeyi sıfat kabul ettiler. Halbuki Allah’a (cc) nispet edilen herşey sıfat değildir. Örneğin Allah Teâlâ: “…Ona ruhumdan üflediğimde…” buyurmuştur ancak O’nun ruh diye bir sıfatı yoktur. Allah Teâlâ’ya izafe edilen her şeyi sıfat olarak isimlendirmek bidattir.

2) Onlar evvela bu ayet ve hadisleri, manasını sadece Allah’ın (cc) bildiği müteşabihlerden kabul edip, ardından da zahirine hamlettiklerini söylemişlerdir. Bu ne garip bir iştir. Manasını Allah’tan (cc) başkasının bilmediği bir ifadenin hangi zahirinden bahsediyorsunuz! İstivânın oturmaktan, nüzûlun da intikalden başka zahiri mi var!?

3) Allah Teâlâ’nın sıfatları ancak kat’î delillerle sabit olabilir. Bunlar, haberin meşhur veya garîb; sahih veya zayıf, merfû veya mevkûf olması arasında bir fark gözetmeksizin gelen her rivayetle sıfat ispatında bulundular.

4) Benzer ifadeleri bazı yerlerde te’vîl edip bazı yerlerde te’vîlden kaçındılar. Örneğin, “Kim bana yürüyerek gelirse ben ona koşarak gelirim” ifadesini nimet vermekten mecaz olarak kabul ettiler.

5) Cismiyyet çağrıştıran ifadeleri Allah Teâla’ya nispet ettikten sonra “ama bizim anlayabileceğimiz gibi değil” diyerek tecsîmden kurtulduklarını zannettiler.

Murat Bilikli